Al Palâs da Mosto

 

Al Palâs in 'na fotograféia  vècia

L'ingrès

Al Palâs "ex-Ancelle"

Al palâs 'd adèsa l'é stê tirê só, int 'na zôna in dó  prubabilmèint a gh'ēra 'n' êtra cà, cun un prugèt ed Biagio Rossetti (1447 cîrca – 1516) architèt ed la cōrt estèins, per cûnt ed la faméja da Mosto. Còsta l'ēra 'na faméja réca ferarèisa che, int al 1534 l'à 'vû dal dóca Alfonso I al tétol ed marchèiş e al permès ed zuntêr al cugnòm al nòm "Estense".

La costrusiòun dal palâs la 's dēv a Francesco da Mosto ch'lé stê podestê a Sàn Flîş int al 1456, Masêr dal Dóca (l' ēra còl ch' al tulîva só al tâs) a Mòdna int al 1472, pó Masêr ed Rèz dal 1472 al 1477, pó podestê ed Rubēra. In al tèimp cl'é stê a Rèz l'à decîş ed tirêr só dal cà in sitê, per còst al cûmpra 'na cà che int al cuntrât la vîn sgnêda "in vicinia Sancti Thome" (int al şvinânsi ed Sànt Mêş).

L'ân dôp Francesco da Mosto l'utgnîva al permès, da pêrt ed la Cmunitê, ed mèter in pē 'na furnês apèina fōra dal mûri 'd la sitê, per fêr di quadrē .

Int al 1487 as cumîncia a tirêr só al "palatium" còl che, tèimp dôp,al vîn sgnê cme " il più ricco ed il più elegante che si conservi" che 'l gnirâ finî int al 1478.

Int al 1496 Francesco da Mosto al decéd ed dêr dō câmbri cun trî lèt tóti 'l vôlti che in sitê a rîva la Cōrt o êter cumitîvi ed peronâg impurtânt o 'd riguêrd.

Int al 1502, la só cà, la vîn sgnêda ind i documèint mia pió cme 'na "domus" (cà comûna) mó cme "palatium" (palâs), a vîn da pinsêr che la fabricasiòun ed la furnêş la sia stêda druvêda per şlarghêr  la préma cà.

Francesco da Mosto al mōr int al 1508 e j erēd a vènden al palâs al poēta Timoteo Benedei, ciamê "Filamuro" impurtânt curtzân ed la Cōrt ferarèişa e amîgh ed Ludovico Ariosto, l'ēra ânca marî 'd Giovanna Zoboli, fiōla 'd Andrea e anvōda dal famōş Filippo (1415 - 1497) abê 'd Sàn Prôsper e pó ed Comacchio autōr dal pió bèli cēşi dal Quatersèint.

Int al 1517 Timoteo Bendedei (1447 – 1522) cun un testamèint al lêsa al palâs in ereditê a la surèla Vincenza maridêda al marchèiş Guidone Pallavicini di marchèiş ed Calistşân ed Pèrma, ch' al li dà in afét per pió 'd vînt ân.

Int al 1548 Vincênza Bendedei la vènd a i fradē Cassoli Cristoforo e Cesare fiō ed Leonardo nôbil arşân.

La faméja Cassoli l'é stêda l'é 'd cà fîn al 1624 tânt che, la vía Mari dal d 'd incō, l'é sgnêda ind i documèint cme "Strada Dominorum Cassolorum" (strêda 'd la cà di Cassoli).

In un documèit dal 1608 a rişûlta che Antonio Soavi, marî ed 'n' erēde di Cassoli, al cûmpra "porzione di tre camere con bottega, pozzo e terreno" ed 'na cò cunfinânt in vía Mari

Int al 1624 la faméja Cassoli la vènd al palâs, per mutîv 'd aministrasiòun, al marchèiş Giulio Fontanelli, cûnt ed Sàn Dunèin. I Fontanelli a sistēmen, in pêrt, la nōva cà: in ûn di sufét al piân tèra as vèden incòra i sègn di sō stèma

Int al 1668 al marchèiş Alfonso Fontanelli al dà in afét al palâs al nōbil ferarèiş Gian Francesco Cattaneo int al cuntrât 'd afét a vîn més zò un inventâri dal palâs, as trâta 'd un documèint precîş in dó vînen scrét ânca dal j infurmasiòun in séma la costrusiòun dal palâs.

Int al 1669 Alfonso Fontanelli al vèn tót al banchēr arşân Gian Francesco Advocati.

Int al 1696 al palâs e la cà cunfinânt ed vía Mari a vînen unîdi cun l'ipurtânt curnişòun dal palâs.

Int al 1714 Gian Francesco Advocati al vènd al palâs al canônich Carlo Ferrarini ch'l'é ânca còl ch'al fà la denûnsia int l' "Estimo delle case di Reggio" dal 1717, in dó 's lēş che, al stâbil, al fà pêrta 'd la parôchia 'd Sànt Mêş.

Int l'istès èstim a gh'é 'na richièsta in dó al Ferarèin "desidera unirvi (al palazzo) una piccola casa attígua che si trova in Riva Curta  ed é l'ultíma di quelle che ha termine proprio di fronte all'entrata dei carri per la sua proprietà", int l'istèsa richièsta a vîn scrét che a la fîn dal viasōl a gh' ēra l'ingrès ed servési a la cōrt dal palâs in pió a gh'é ânca la dmânda ed prèîr slunghêr cl' ingrès ed 5 brâs (3 mēter e vînt, cîrca) cun còst a se sré scurtê al viasōl.

În quisché j ân (prém dal XVIII sècol) che 's fàn ed j intervèint in dó vîn justê la facêda, int al d'ed dèinter a vîn fât al scalòun e justê la lôgia in stîl barôch.

Int al 1728 al palâs al vîn destinê per dêr alôg a i persunâg impurtânt che vîşiten la sitê, tra quisché a gh'é stê ânca al marchèiş ed Montenapoleone, diplomâtich dal rè de Spâgna.

Int al 1780 i cûnt Ferarini aféten al palâs a la Comunitê per dêr alôg al governadōr ed Rèz al marchèiş Giambattista de Mari perché l'apartamèint uficêl, int al palâs ed la sitadèla, l'ēra stê sistemê p'r al dóca Francesco III (1698 – 1780). Còst l'é al peréiod in dó la vía la ciâpa apûnt al nòm ed Mari. Dôp pôch al palâs al vîn vindû al cûnt Becchi e pó, quând mōr al de Mari, a i cunt Greppi ed Milân. L'armâgn a i Greppi fîn a la metê dal XIX sècol. Int la "Nuova numerazione delle case di Reggio" dal 1821 al palâs l'é intestê al cûnt Alessandro cun al nómer cévich 12 ed vía Mari e a gh'é ânca nutê soquânt lavōr fât int la pêrta vêrs vía Dante. I Greppi ēren di nôbil milanèiş rivê int l'arşân in dóv' àn impiantê 'na grôsa aşiènda argrécola a Sànta Vitôria ed Gualtēr al palâs (palâs Greppi) al gh'é incòra.

Int al 1857 Pietro Manodori, presidèint dal Mûnt ed Pietê, al cûmpra al palâs per fêren al pôst ed 'n' istitusiòun per fêr dal bèin a i ragasō mas'c pôver ed Rèz che, dôp soquànt' ân (1874), al gnirà trasfurmê in eşîlo per i putîn "Manodori" armêş in funsiòun fîn al 1991.

T'r al 1902 e al 1903, "per erigervi un ricreativo scolastico" (per fêr al giardèin) al cûmpra, pó şbatûdi zò, trè cà in vía Zaccagni e bèin sînch in Rîva Cûrta (incō viasōl Mozzo), tra quistché trèi cà per i puvrèt 'd l'ereditê dal Quatersèint ed Fiordibelli Giroldo. Ēren caşlèini destinêdi ai pôver e a i mişêrâbil fâti fêr o cumprêdi da Antonia Boiardi mujēra ed Giroldo Fiordibelli Giroldo Fiordibelli óna dal persòuni pió impurtânti 'd Rèz tra la fîn dal XIV e la metê dal XV sècol, l'ēra un nudêr e, per mèz ed la Fâbrica ed Sànta Maréia dal Dôm cm' erēde universêl, l'à lasê un testamèin in favōr di pôver ed la sitê, tânt da gnîr figurê cun la mujēra int la stâtva ed la Vērgin mésa in séma la tòra ed la facêda dal Dôm.

La vèdva 'd Giroldo, apûnt Antonia di Bojêrd ed Rubēra, la fât fêr 'na sèria ed caşlèini sòta 'l nòm ed còla ch'é l'é stêda ciamêda "fabbrica Girolda" in ricôrd da marî. Al gróp pió impurtânt dal caşlèini l'é apûnt còst ed Rîva Cûrta.

Int al 1906 a vînen finî i lavōr ed sistemasiòun ed la pêrta a mezdé dal palâs.

Int al câmbra da lèt, ch' la fêva pêrt di lochêl ed l'apartamèint dal diretōr ed l'eşîlo, a gh'é 'na pitûra cun amurèin che bâlen (Putti con composizioni floreali) piturêda da Cirillo Manicardi (1856 – 1925), marî ed la diretríce 'd alōra, Ada Levi, ch' la gh'à dê 'na mân adubêr la câmbra e l'à piturê i mâs di fiōr.

T'r al 1926 e al 1939,  per prèir fêr di restşâver a la facêda a vînen inviê di cuntât t'r al Munt ed Pietê e la Diresiòun ed l' Êrt medievêla e modêrna ed l' Emélia e 'd la Rumâgna mó i lavōr a gnirân mai fât

Int al 1981 la Casa 'd Rispêrom, padròuna dal palâs,, la prupòn al restâver e la sistemasiòun dal palâs da Mosto ed al palâs, l'é atâch vêrs nôt, ciamê "ex-Ancelle".

Dôp ch'é stê sarê l'eşîlo, int al 1991, e dôp ân 'd abandòun int al 2005 al palâs l'é stê cumprê e rerstarvê da la Fundasiòun Manodori per dêrel a j èint e asociasiòun ed Rèz. Al dvintrà un cèinter culturêl per mòstri p'r al colesiòun ed la Fundasiòun e sêli per riuniòun. Al restâver, ch'l'é durê sē ân, l'à mantgnû l'impalcadûra uriginêla dal palâs e, in dóv' é stê pusbil, în stê recuperê al gvernisiòun, j elegânt sufét a castòun, i mdajòun e i curnişòun in teracôta.

Al palâs l'é sòta la lèg 364/1909 dal 4/4/1912 per la protesiòun di bèin culturêl.