Sân Prôsper

 

Muşàich

(Cascina)

(PI)

D'ed sōver a la facêda ed la Cēşa

Pitûra

(Campeggio)

(BO)

Pôch în al j infurmasiòun ch' a 's dân la pusibilitê ed cgnòser fîn in fònd la véta dal Sânt Prutetôr ed Rèz. Sân Prôsper l'é stê al mònd tr' al 410 e al 500 cîrca, mó ed cól tèimp l'é andê pêrs tót per cōlpa ed la dişastrōşa invasiòun 'd j Ungherèiş che ind l' ân 899, dôp avèir ocupê e saczê al Vènet e la Rumâgna, în gnû in Emélia indóve àn butê zò al Cunvèint ed Nonântla e a Rèz quî ed Sânt Mêş e Sân Prôsper fōra dal mûri, în rivê perfîn a masêr al vèschev Azzo.

Soquânt documèin ed cl' època a sustînen che Prôsper, ed nòm Tiro Prospero, al sìa nasû in Aquitania (Frância) int al 390 cîrca indōve al gh' à ' vû 'na bòuna ducasiòun religiōşa. L' à pasê la pêrta pió grôsa ed la só véta a Marsiglia cme frê. Al pepa Leone al l'à elèt vèschev ed Rèz ind al 440 cîrca.

Mó secònd l'uşânsa arşâna al Sânt Prutetōr l'é stê al mònd ed sicûr ind al V sècol e l'é stê Vèschev ed Rèz tr' al 480 ed 505 cîrca. Sèimper secònd l'uşânsa agh vîn dê, fra chiêter, al mirâchel 'd un nebiòun ch' l' aré lughê al cèinter ed la sitê a la marmâja 'd Attila, còst l'à salvê Rèz dal dişaster .

Al vèschev l'êra elèt, secònd l' abitódin 'd alōra, in 'n' adunânsa ed gînta ed cēşa e pôpol, siēlt tra i prêt o lâich pió stimê per fèid, dutrèina e pietê. La memôria dal pôpol arsân la sustîn ch' l' é sucès acsé ânca per Prôsper ch' l'êra ed sicûr arşân a l'à meritê mìa sōl l'unōr ed Vèschev mó ânca cme Sânt pr' al só impègn ind al fêr cgnòser e difènder la fèid e cme prutetōr ed la sitê. L' à guidê la diôcesa per vintidû ân.

Per capîr un pô l'impurtânsa ed Sân Prôsper ind la véta e ind la stôria ed Rèz bisògna ripasêr la stôria ed chî tèimp là ch'în stè dimòndi difècil.

Dôp che ind al 476 Odoacre rè d' j Eruli l'à batû al generêl Oreste e casê vìa l' ûltem imperadōr rumân Romolo Augustolo in Itâlia a gh' é stê un peréiod ed pêş ch' l' é durê fîn a l' arîv, ind al 485, ed Teodorico cun i sô Ostrogoti. La guèra tra Odoacre e Teodorico l' é durêda quàtr' ân fîn quând, ind al 489, insém a l' Isonzo,  Odoacre l'é stê batû, préma di scapêr a Ravèna l'é stê batû êtri dō vōlti a Veròuna e insém a l'Adda. Odoacre l'à tgnû dûr trî ân a l' asèdi ed Ravèna, ind al 493 al s' é arèiş  e l'é stê masê a tradimèint. Chî quàtr' ân lé în stê ân ad ruberéi, ed ruvîni e viulèinsi, la popolasiòun la scapêva in muntâgna e ind i bôsch. In pianûra a gh'êra armêş sōl i Vèschev cme avtoritê sìa civîla che religiōşa, în dvintê zódes, pretōr e aministradōr e di vèira difensōr dal sitê. Sân Prosper l'é stê ûn ed chi Vèschev lé e l'à duvû fêres unōr pió che i Veschev préma ed ló, mìa sōl per al sô virtó e dutrèina, mó préma ed tót per la difèişa di pió dèbel, l'asistèinsa a j sbandê e per la prèdica dal Vangēl.

Per còst j arşân a n' àn arcgnusû la Santitê e n' àn perghê, ânca dôp la môrt, la prutesiòun insém a la sitê.

I prém ducumèint che pêrlen ed la venerasiòun ed Sân Prôsper e 'dla fèsta in só unōr în un cuntrât 'd afét ed l' 822 (ôt ân dôp la môrt ed Carlo Magno) e dû scrét al ''De vita'' e al ''De traslatione'' fôrsi dal tèimp dal Vèschev Tomaso (701/704), ch l' é pó còl cl' à fât spustêr al cadâver dal Sânt da la cēşa ed Sânt Apollinare (adèsa l'é la cēşa dedichêda a Sân Agustèin) a còla tirêda só in só unōr insém al cunvèint, ch' în pó stê butê zò da j Ungherèis ind l' 899.

In sègvit a divêrs mirâchel, la só venerasiòun la s' é sparpagnêda dimòndi in pió che ind l' Emélia ânca in Lumbardìa, in Ligória, in Tuscâna e in Ómbria. Dôp al cuncéli ed Trênto la venerasiòun l'é armêşa sōl a Rèz, Mòdna e Pèrma.

Dôp al dişâster dal cunvèint e 'dla cēşa ed Sân Prosper fōra dal mûri al vèschev Teuzone (979 – 1030) per paûra che al j arléqui dal Sânt a gnésen pêrsi o rubêdi l'à fât fêr 'na Başélica a só nòm dèinter la cînta dal mûri ed Rèz.

Ind al 997 i rèst dal Sânt a vînen spustê ind la nōva Başélica.

Ind al 1514 la Başélica, vrûda dal vèschev Teuzone, la vîn butêda zò, perchè l' êra in bróti cundisiòun, e a vîn tirê só 'n' êtra pió grânda e pió bèla: còla dal dé d' incô.

Ind al 1601 per dêr un tâj al crétichi saltêdi fōra in cól perèiod, al vèschev Claudio Rangone, l' à fât fêr un contròl al j arléqui dal Sânt e a s' é vést che dabòun în tgnûdi da cât ind la Başélica di ''leòun''.

A Rèz al Sânt al vîn festegê al 24 ed nòvember. In dimòndi cēşi ed Rèz a gh'în tânt stâtvi e pitûri ch' al riguêrden.

L'é figurê quêşi sèimper vistî da vèschev cun un léber in mân a cunfermêr la só qualitê ed teôlegh.

 

Fât curiōş.

 

Subét al Sânt al gnîva festegê al 25 ed zògn, dé ed la pusébil môrt ed Sân Prôsper, la dâta di festegiamèint 'é stêda purtêda al 24 ed novèmber, dâta dal spustamèint dal cadâver dal Sânt ind la nōva Başélica, perchè in zògn i cuntadèin êren impgnê a mêder e tirêr só al furmèint e an prîven mìa festegêr l'aniversâri. Al fât l'é ânca spieghê da Angelo Iori ch' al scrév:

 

''... considerato e visto che i villani, affacendati nel mietere il grano, attendevano alla raccolta, più che alle onoranze del Santo, fu saviamente differita al 24 novembre...''

 

Ind i tèimp pasê i festegiamèint a durêven ôt dé, in cól perèiod i tribunêl an dêven mìa sentèinsi  e i ricerchê a prîven pasegêr liberamèint sèinsa la paûra 'd èser ciapê, mó dimòndi ed lōr a 's n' a prufitêven per scapêr dal pôrti ed la sitê e andêr ind i pôst in dóve êren mìa serchê.

Un tèimp, ind al dé ed l' aniversâri, pr' al véi ed la sitê a 's curîva al ''Pallio'' cōrsa ed cavâj, ind i sècol în stê fât di percōrs divêrs, un ed quisché l'êra da la Cēşâ ed Sân Pêder lòngh a la Via Emélia fîn a Piâsa dal Mûnt. I prémi êren sèimper in natûra: da i nimêl a i pulâster e a gh' êra ânca un prèmi per l'ûltem rivê: 'na rèsta 'd âj.